กศน.อำเภอแม่วาง

เนื้อหา : ศรช. เครือข่าย
หมวดหมู่ : แหล่งเรียนรู้และภูมิปัญญา
หัวข้อเรื่อง : แหล่งเรียนรู้ตำบลดอนเปา
จันทร์ ที่ 19 เดือน เมษายน พ.ศ.2564

แหล่งเรียนรู้ตำบลดอนเปา อำเภอแม่วาง จังหวัดเชียงใหม่

1. ชื่อแหล่งเรียนรู้ ศูนย์หัตถกรรมร่มโบราณ (จ้องแดงบ้านดอนเปา)

2. หมู่บ้านดอนเปา หมู่ที่ 4 ตำบลดอนเปา

อำเภอแม่วาง จังหวัดเชียงใหม่

รหัสไปรษณีย์50360 เบอร์โทรศัพท์ 0840409471

3. ลักษณะของแหล่งเรียนรู้

3.1. ความเป็นมา ร่มแดงหรือจ้องแดง(จ้องหาง)โบราณ บ้านดอนเปา ตำบลดอนเปา อำเภอแม่วาง จังหวัดเชียงใหม่ กำลังจะสูญหายไปกับกาลเวลา เมื่อสล่าที่ผลิตร่มชนิดนี้เหลือไม่ถึง 10 คน ถือเป็นอีกหนึ่งภูมิปัญญาที่สืบทอดต่อกันหลายร้อยปี ผู้สื่อข่าวจึงได้เดินทางไปสัมภาษณ์สล่าวัย 62 ปี ที่ยอมรับว่าคนรุ่นใหม่ไม่นิยมทำงานอาชีพนี้เพราะความยากต้องใช้เวลาในการผลิต

ขณะที่ผู้สืบทอดงานหัตถกรรมร่มจ้องแดงโบราณ เอกลักษณ์ของบ้านดอนเปา หนึ่งในภูมิปัญญาบรรพบุรุษที่สืบทอดต่อกันมาแล้ว 6 ช่วงอายุคนนับหลายร้อยปี อย่าง วิเชิญ แก้วเอี่ยม ครูช่างศิลปหัตถกรรมประจำปี 2561 แห่งบ้านดอนเปา อ.แม่วาง จ.เชียงใหม่ ผู้มีทักษะความชำนาญอยู่กับการทำจ้องโบราณสีแดงนี้มากกว่า 30 ปี และในปัจจุบัน “ครูช่างวิเชิญ” กลายเป็นกำลังหลักสำคัญที่เหลืออยู่เพียงบ้านเดียวที่ยังคงอนุรักษ์การทำร่ม จ้องแดงโบราณ ให้คงอยู่ในปัจจุบันซึ่งกำลังใกล้จะสูญหายไปจากชุมชนวัฒนธรรมของล้านนา บอกว่า ดีใจมากกับยอดสั่งซื้อร่มจ้องแดงโบราณครั้งนี้ และนับเป็นครั้งแรกที่ได้
พร้อมกันนี้ ครูช่างวิเชิญ ยังบอกอีกว่า การจะทำส่งครั้งเดียวทั้งหมดเลยไม่ได้ เพราะว่าต้องผลิตให้แก่ลูกค้าประจำรายอื่นๆ อีกด้วย สามารถผลิตร่มจ้องแดงได้เฉลี่ยเดือนหนึ่งแค่ประมาณ 100-120 คัน เนื่องจาก “สล่า” หรือช่างทำร่ม หัวเรือสำคัญหลักของหมู่บ้านมีน้อย ปัจจุบันเหลือเพียง “สล่า” คนรุ่นเก่าหรือผู้สูงวัยอยู่แค่ 8 คนเท่านั้น แต่ก็ชื่นใจที่ลูกหลานได้เข้ามาสืบทอดฝีมือการทำร่มจ้องแดงกันแล้ว และยังมีฝีมือพัฒนาการผลิตร่มแบบใหม่ๆ จากน้ำพักน้ำแรงของลูกหลาน ที่ไปร่ำเรียนทางด้านศิลปะการวาดรูปกันมา สามารถผลิตร่มจ้องแดงแบบใหม่ที่เพิ่มลวดลายใส่รูปภาพวาดด้านศิลปะต่างๆ เข้าไปเพิ่มคุณค่าบนผืนผ้าร่ม เช่น พระราหู เทพนม หนุมาน เป็นต้น สร้างความแตกต่างให้ร่มจ้องแดงโดดเด่นไม่ซ้ำแบบกับร่มของบ้านบ่อสร้างและที่อื่นๆ

ทั้งนี้ ครูช่างวิเชิญ เล่าถึง เอกลักษณ์ของ “จ้องแดงโบราณ” ว่าตัวร่มแบบโบราณที่นิยมทาผ้าด้วยสีแดงสดและสีแดงเลือดนก ปลายด้ามจับยาว มีทรงที่โค้งคุ่มงอลงมานิดหน่อย ไม่ใช่ทรงกางชี้บานเหมือนกับทรงร่มของบ้านบ่อสร้างหรือที่อื่นๆ “จ้อง” คือ ร่ม ที่เป็นภาษาพื้นถิ่นล้านนา นอกจากนี้ในบางครั้งเราอาจเรียกกันในอีกชื่อว่า “ร่มแม่วาง” อีกทั้ง ยังมีเอกลักษณ์อยู่ที่ลวดลายเส้นด้ายในโครงร่มที่มีการสานด้วยด้ายหลากสีสันนำมาร้อยสานเลื่อมสลับกันไปมา จึงมีทั้งความสวยงาม และความแข็งแรง สามารถป้องกันฝนและแสงแดดได้อย่างดี สีไม่ตก การทำจ้องแดงต้องใช้ทักษะความชำนาญการทำด้วยมือในทุกขั้นตอน ตั้งแต่การทำไม้หัวร่ม ซี่โครงร่ม การหุ้มโครงร่ม ทาสี และสานเส้นด้ายในโครงร่ม จ้องแดงที่ได้รับความนิยมมากในปัจจุบันคือ จ้องแดงที่ใช้ตั้งในสนาม หรือใช้ตกแต่งสถานที่ต่างๆ เพื่อความสวยงาม
ไม่เพียงแค่ผลิตเพื่อจำหน่ายเท่านั้น ทว่า “ครูช่างวิเชิญ” ยังรับ "ซ่อมจ้องแดง" อีกด้วย เพราะว่ามีลูกค้าที่ซื้อร่มจ้องแดงไปใช้งานเป็นเวลานานแล้วและเกิดชำรุด จึงมาให้ครูช่างทำซ่อมให้ โดยเจ้าตัวบอกว่าจากการได้รับทำซ่อมร่มจ้องแดงนี้ จึงทำให้รู้ได้ว่า คุณภาพร่มจ้องแดงที่ผลิตนี้หากเก็บรักษาให้ดีจะเป็นของดี มีคุณภาพ มีอายุใช้งานคงทนนานถึง 10 ปี บางคันนานกลายจนเป็นร่มจ้องแดงรุ่นเก่าของโบราณที่ทรงคุณค่าเก็บรักษาไว้ น่าภูมิใจอย่างมาก

นอกจากนี้ครูช่างวิเชิญยังพร้อมถ่ายทอดฝีมือและความรู้ที่มีทั้งหมดให้กับคนนอกผลิตจ้องแดงนี้เพื่อให้ได้สืบทอดต่อไป ซึ่งมีผู้ที่ให้ความสนใจอยู่บ้าง ได้แก่ คณะพระและสามเณรจากวัดดอยสัพพัญญู แต่ยังไม่เห็นว่าจะมีใครที่ไม่ใช่ลูกหลานนำไปผลิตเป็นจริงเป็นจัง ถึงแม้ว่าจะหาผู้สืบทอดได้ยาก แต่ส่วนหนึ่งมีความชื่นใจที่ลูกหลานยินดีที่จะสืบทอดมรดกความรู้ชิ้นนี้เอาไว้และทำต่อไป